Bilişimde Nitelikli İşgücü İçin Ulusal Yeterlilik Sistemi
TURKAK tarafından ulusal yeterliliklerde akredite olmuş ve MYK tarafından yetkilendirilmiş olsa da farklı kurum/kuruluşlarca yürütülecek özellikle farkı bölgelerde ve farklı zaman dilimlerindeki sınav süreçlerinde soru zenginliği, soruların kalitesi, testin homojenliği, sınav sonrası değer biçmeye yönelik değerlendirmenin güvenirliği ve mesleki yeterlilikleri ölçme geçerliliği (özellikle performansa dayalı sınavlarda puanlama nesnelliği) açılarından önerilen IBT yöntemi sadece zorunlu değil teknolojik açıdan da şu an için geçerli olan tek yöntemdir. Mesleki yeterlilik, ve belgelendirmede IBT yöntemi, sistemi farklı zamanlarda akredite olmuş farklı illerdeki test merkezlerinin organizasyonu, sınavların geliştirilmesi, mesleki teknolojik ilerlemelere paralel yenilenmesi, sınav sorularının çoğaltılması ve daha etkin ölçme yöntemlerinin geliştirilmesi, uygulanma ve puanlama yönünden kolaylık, nesnellik ve ekonomiklik özelliklerine sahip olması açısından da öne çıkmaktadır.
MYK Yeterlilikler ve Sınav/Belgelendirme Süreçleri
Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) ulusal ve uluslararası meslek standartlarını temel alarak, teknik ve meslekî alanlarda ulusal yeterliliklerin esaslarını belirlemek; denetim, ölçme ve değerlendirme, belgelendirme ve sertifikalandırmaya ilişkin faaliyetleri yürütmek için gerekli Ulusal Yeterlilik sistemini kurmak ve işletmek üzere kurulmuştur. Ulusal yeterlilik; yetkilendirilmiş belgelendirme
Güvenli Sınav Alanları
kuruluşlarınca yapılan değerlendirmelerle tespit edilen ve MYK tarafından onaylanarak ulusal yeterlilik çerçevesine yerleştirilen, bireyin sahip olması gereken bilgi, beceri ve yetkinliktir.
Sınav ve belgelendirme süreci, belirlenen ulusal yeterliliklerde akredite olmuş ve MYK tarafından yetkilendirilmiş kurum/kuruluşlarca yürütülmektedir. Belgelendirme için gerekli tüm işlemler MYK’nın gözetim ve denetimi altında, ilgili yeterlilikte yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşu tarafından yürütülmektedir. Yetkilendirilmiş kuruluşun yapacağı ölçme ve değerlendirme sonucunda belgelendirilmesi uygun olan kişilere MYK Yönetim Kurulu’nun onayı ile MYK Mesleki Yeterlilik Belgeleri verilmektedir.
Mesleki Yeterlilik Belgesi almak için gereken şartlar ise her meslek için geliştirilen Ulusal Yeterliliklerle belirlenmektedir. Buna göre MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi almak isteyen adaylar, ilgili yeterlilikte yetkilendirilmiş personel belgelendirme kuruluşlarından birine başvururlar. Bu konuda yürütülen işlemlerin detayları MYK tarafından çıkarılan Mesleki Yeterlilik, Sınav ve Belgelendirme Yönetmeliği ile belirlenmiştir.
MYK tarafından yetkilendirilmiş sınav ve belgelendirme merkezlerinde güvenirlik, geçerlik ve kulanışlık açısından önerdiğimiz IBT (Internet Based Test) yöntemi yüksek güvenlik sağlaması amacıyla temel olarak VPN (Virtual Private Network) sanal özel ağ altyapısına ve merkezi bir otomasyon sistemine dayanmaktadır. Tüm yeterlilik formatları (belgelendirme yapısına paralel yeterlilik birimleri, öğrenme çıktıları ve başarım ölçütleri), bu formatlara göre indekslenerek oluşturulacak sınav soruları veritabanı (soru bankası), sınav rezervasyon sistemi, sınav sırasında soruların bu formata uygun rastgele seçimi ve belgelenecek kişiye güvenli alanda sunulması, sınav sonuçlarının değerlendirilmesi ve tüm sınav ve belgelendirme süreçlerinin otomasyonu, yüksek güvenlikli bu altyapıda çalıştırılmalıdır.
Birden fazla yetkilendirilmiş sınav merkezi olması ve bunların tümünün farklı mekanlarda, asenkron sınav ve belgelendirme yapmaları kalite güvencesi açısından tüm sınav ve belgelendirme süreçlerinin tek merkezden otomasyonunu zorunlu kılar. Temel olarak IBT altyapısına dayanan önerdiğimiz otomasyon sistemi tüm sınav süreçlerinde aşağıdaki yenilikçi uygulamaları içermektedir:
- Yeterlilikler paralelinde soru hazırlarken yenilikçi bulut bilişim tekniklerinin kullanılması farklı yetki seviyelerindeki kişilerin soru hazırlama, onaylama, kontrol etme, yenileme ve geliştirmede farklı zaman ve mekanlarda çalışabilmesi,
- Yeterliliklere paralel formatlanmış bir yapıda tüm sınav merkezlerinde ortak soru bankasından kişiye özel dizilimli soruların kullanılması,
- Farklı şehirlerde ve zaman diliminde sınav rezervasyonu ve buna ait özel Radius VPN izinleri, parmak izi ve kimlik kartı kayıtları ile sağlanan güvenlik önlemleri,
- Sınav bilgisayarında çalışan diğer yazılımların denetlenmesi ve yasaklanması, sınav bilgisayarı ekran görüntülerinin ve sınava giren kişilerin sınav süresince fiziksel video kaydının yapılması,
- Zengin soru tipleri (çoktan seçmeli, çoklu seçim, doğru/yanlış, doğru/yanlış listesi, eşleştirme/sıralama, boşluk doldurma/alternatif metin, simülasyon ve çoklu ortam, açık uçlu/sözlü sınav, performansa dayalı sınav),
- Geniş raporlama imkanları ile sürdürülebilen kalite güvencesi (soru havuzundaki taslak ve onaylanmış soru adetleri, soru yaşlılık raporları, sınav başarı grafikleri ve cevaplama analizi vb.)
Bu makalede önerilen sınav ve değerlendirme sistemi; merkezi bir otomasyon sistemi ile yönetilen, IBT altyapısında çalışan ve zengin soru tipleri içeren, bilgisayarlı sınav tekniği kullanan, aynı zamanda performansa dayalı sınavların da internet üzerinden otomasyonunu sağlayan kombine ve karma bir sistemdir. Tüm bu özelliklere biraz daha yakından bakalım.
IBT – Internet Based Testing
PBT (Paper Based Test) kağıt-kalem tabanlı test ve CBT (Computer Based Test) bilgisayar tabanlı test sınav modellerinden farklı olarak IBT (Internet Based Test) internet tabanlı test, herhangi bir sınav sisteminde iletişim aracı olarak Internet’in kullanılması, sınava gireceklerin farklı fiziksel mekanlarda bulunabilmeleri ve sınavı uzaktan alabilmeleri anlamına gelmektedir. Daha çok e-öğrenme eğitim uygulamalarında öğrenciler İnternet Tabanlı Sınav (Internet Based Testing) adı verilen sınav ile belgelendirilirler. Yine günümüzde uluslararası meslek sertifikaları (CompTIA A+, Network+, HP ExperONE, Microsoft vb.) ve dünyadaki hemen hemen her ülkede yapılan geniş katılımlı TOEFL yabancı dil seviye belirleme sınavları bu yöntemle yapılmaktadır. İnternet tabanlı sınavlar Internet ve web teknolojilerine uygun programlama dilleri (html) ve iletişim protokolleri (TCP/IP, HTTP ve HTTPS) kullanarak oluşturulmuş olan sınav sistemleridir.
Her yazılımda olduğu gibi, özellikle internet üzerinden verilen örgün eğitim programlarında çevrimiçi sınav güvenliğine teknik açılardan özen gösterilmelidir. Bu sebeple MYK VOC Test Merkezlerinde bir VPN (Virtual Private Network) kurularak sınava giren öğrencilerin yazılım ve internet güvenliği sağlanacaktır. IBT sisteminde belirli bir meslek dalında sınava girmek isteyen kişi öncelikle bir web sitesinden rezervasyon yaptırarak bir sınav günü/saati ve yeri belirlemelidir. Sınav günü bu kişi Türkiye’nin farklı merkezlerine yayılmış sınav merkezlerine başvurarak tamamen yalnız olabileceği güvenlikli odacıklarda internete bağlı bir bilgisayarın karşısına alınacaktır.
Sınavın başlaması ile merkezdeki soru bankasından meslek dalı ve seviyesine göre belirlenmiş, yeterlilik formatına uygun, sertifikasyon için gerekli yeterlilik birimlerinde, öğrenme çıktıları ve başarım ölçütlerine paralel belirli ağırlıklarda tamamen rastgele seçilen sorular sınava giren kişiye internet üzerinden iletilecektir. Sınav süresi içinde öğrencinin bilgisayarında ne yaptığına dair ekran kaydı ve öğrencinin fiziksel durumunu uzaktan kaydeden bir kamera ile öğrencinin tek başına ve internet üzerinden de herhangi bir yardım almadan soruları cevapladığı belirlenecektir. Ana merkezde; öğrenciye sorulan sorular, verdiği cevapların çevrimdışı kayıtları, ekran kayıtları ve video kayıtları kaydedilecek ve izlenebilecektir. Öğrenci sınav süresi sonunda sınav değerlendirmesini öğrenecek ve aynı anda yazılımın oluşturacağı bir görsel ile sonuç belgesine de erişilebilir olacaktır.
Sınava giren kişilerin, sınav sorularına odaklanmak yerine sınav yazılımı arayüzü kullanımıyla uğraşmaması için basit, yalın bir arayüz planlanmaktadır. Buna rağmen IBT yöntemiyle yapılacak sınavlar için sisteme örnek sınavlar eklenmeli ve öğrenciler ve hocalar sınav arayüzünün nasıl kullanılacağı konusunda eğitilmelidir. Sınav sırasında elektrik kesilmesi, internet erişimi problemleri veya öğrencinin sınavı yanlışlıkla bitirmesi gibi tüm hatalar göz önüne alınarak teknolojik çözümler üretilmelidir.
Tek Merkezden Otomasyon
MYK Sınav ve Belgelendirme Merkezlerinin yapacağı sınavlar kişilere bir tür ehliyet kazandırması sebebiyle yüksek gevenlikli olmalı, online (çevrimiçi) bütüne dönük ve değer biçmeye yönelik, değerlendirme tek merkezden kontrol edilebilen bir otomasyon sistemiyle yapılmalıdır. Farklı şehirlerde ve zamanlarda belki de farklı organizasyonlar ve kurumlar tarafından sınav soru bankasının hazırlanması, sınavların yapılması, başarının ölçülmesi ve değerlendirilmesi yüksek derecede beceri ve eğitim gerektirmektedir.
IBT ve Merkezi Otomasyon
Bu tür ehliyet veren sınavların kağıt-kalem yoluyla ve gözetmen kontrollü güvenlikli sınav alanlarında ve senkron yapılmaması ciddi bir kalite güvencesi sorunu doğurur. Bunun yanında birçok meslek dalında özellikle performansa dayalı sınavların güvenlikli alan dışında, mesleği icra edildiği mekan ve şartlarda, örneğin bir kaynak makinesi başında, sınav yapılması zorunluluğu bulunmaktadır. Bu sebeple kurulması planlanan IBT sınav sisteminin merkezi otomasyona sahip olması yanında mobil cihazlarla da sınav sistemine erişilebilmesi sağlanmalıdır.
Önerilen merkezi otomasyon sistemi performansa dayalı sınavlarda gözetmenin, sınava giren kişiler için önceden hazırlanmış dereceli puanlama anahtarları (rubrikler) ile değerlendirmelerinde objektif olmalarını, kontrol listelerinde ciddiyeti, performans görevinin video ve fotoğraf ile belgelenmesini sağlayarak kalite güvencesi oluşturmaktadır.
Yalın Sınav Arayüzü
Mesleki sınav ölçme ve değerlendirme süreçlerinde farklı zaman ve mekanlarda, soru hazırlayan danışman ve eğitmenlerin yeni soru eklerken, soruları ve cevapları analiz ederken, çeldirici cevapları zenginleştirirken, soru bankasını yenilerken ve soruları çoğaltırken, soruların pedagojik sınırları hakkında bilgi sahibi olması gerektiği açıktır. Merkezi sınav otomasyonu bu anlamda da bir kalite güvencesi sağlayacaktır. Ölçme ve değerlendirme süreçlerinde nesnellik ve objektiflik otokontrol yanında soru yaşlılıkları analizi, cevap analizi ve bütüne dönük değerlendirmeler ve istatistikler (ortalama, standart sapma vb.) ile merkezden de kontrol edilebilecektir.
Önerilen sistemi; merkezi zaman kontrolü otomasyonu yapılan, gözlemcilerin performansa dayalı notlarının sınav kaydına alınabildiği, klasik soru tekniklerinde yenilikçi ve zengin soru tiplerinin kullanılabildiği, sınav süreçlerinde sınava girenlerin, sınav bilgisayarının, sınav çıktılarının sürekli çevrimiçi kaydının tutulabildiği, merkez ile iletişimin yedekli ve kriptolu olduğu bir otomasyon sistemidir. Önerilen sistem özellikle çeldirici cevap zenginliği ve Madde Yanıt Kuramına (IRT – Item Response Theory) dayalı değerlendirmelerin kullanımında da uygundur. Otomasyon sisteminin yapacağı değerlendirme, kâğıt-kalem yönteminde elde edilemeyecek beceri ve kabiliyetlerin değerlendirilmesi olanağını sağlayacaktır.
Zengin Soru Tipleri ve Yenilikçi Soru Özellikleri
Günümüz bilgisayarları, internet ve elektronik teknolojisi büyük ölçekli test merkezlerinde değer biçmeye yönelik değerlendirmeyi zenginleştirmek için pek çok farklı yöntem sunmaktadır. Dinamik görseller, ses, video ve simülasyon teknikleri ile mesleki yeterlilik analizi yapabilme, kullanıcı etkileşimliliği ve sınava giren kişilere bireysel uyarlanabilme ve gerçek zamana yakın sonuç bildirme gibi özellikler sayesinde bilgisayar destekli değerlendirme, özellikle mesleki sınavlarda, geleneksel kağıt ve kalem kullanılan testlerin sınırlarının ötesinde test yapabilme olasılığını büyük ölçüde genişletmektedir. Bu özellikler ve diğer teknolojik yenilikler ile bilgisayar destekli platform büyük ölçekli sınavlarda geçerlilik kriterleri açısından kıyaslamalar sunabilen yüksek kalitede geliştirilebilir değerlendirmeler yapabilme fırsatı sunar. Bu teknolojinin değerlendirme konusunda sağladığı yenilikler ile ileriye yönelik yeniden yapılanma, adil puanlama, güçlü raporlama ve sınavı yapanlar ve sınava girenler tarafından kullanılacak olan gerçek zamanlı geri bildirim mekanizmaları gibi avantajlar sağlayacağı görülür.
Zengin Soru Tipleri ve Yenilikçi Yaklaşımlar
Bilgisayar destekli sınavların faydalarından yararlanırken olası kısıtlamalar soruları tasarlama sürecinde karşımıza çıkmaktadır. Bilgisayar destekli sınavlarda etkin bir şekilde etkileşim olabilmeli, puanlama yapabilmeli ve bildirebilmeli, aynı zamanda değerli ölçüm delilleri toplanabilmelidir. Şu anda büyük ölçekli bilgisayar destekli sınavlarda ve birçok e-eğitim sınavlarında popüler olan soru tipi standart çoktan seçmeli sorulardır. Bunlar genellikle soru ve ardından öğrencilerin en doğru olanı seçmelerinin beklendiği cevap seçeneklerini içerir. Bu tür soru tipleri ile kısıtlanan sınavlar, çeşitli elektronik yollar ve yazılım ile hemen tasarlanabilir ve değerlendirme formatı da oldukça basittir. Bunun yanında sınavların sadece bu format ile geliştirilmesi günümüz teknolojisinde kullanılabilecek zengin ve yenilikçi soru tiplerinin potansiyelini görmemek anlamına gelecektir.
Soru Tipleri ve Çoklu Ortam Seçenekleri
Bazı araştırmacılara göre, her alanda çoktan seçmeli sınavların yapılması bazen ölçme ve değerlendirmeye karşı olan zayıf tutumlar ve bunun amaçlarıyla ilgili yanlış sonuç çıkarma, örneğin “Sadece bir doğru cevap var ve bu cevap testi hazırlayan kişinin aklında. Tahmin yürüterek doğru cevabı bulabilirim.” şeklinde düşüncelere neden olduğu söylenmektedir. Bazı kuramcılar ise çoktan seçmeli formatın genellikle yeterli temele sahip olmadığını, daha karmaşık becerilerin çürütülebileceğini ve bağlamdan ayrı değerlendirilebileceğini varsayıyor. Bunun dışında bazı eleştirmenler bunu pratikte doğru buluyor ve bu formatın algoritmik çözümler ile iyi hazırlanmış problemlere dayandığında iyi bir ölçme değerlendirme sağladığı görüşündeler. Bilişsel görüşte teorisyenlerden bazıları ise karmaşık yeteneklerin çoktan seçmeli sınav teknikleri ile bilginin ayrıştırılması ve arındırılabilmesinin yeterli seviyede yapılabildiği görüşündeler.
Aşağıdaki tabloda bilgisayar destekli değerlendirmede kullanışlı olabilecek 28 yenilikçi soru tipinin bir sınıflandırması görülmektedir. Bu tabloda soru tipleri sınava giren kişilerin cevaplandırma için sahip oldukları seçenekler ve değerlendirme sorusuyla olan etkileşimleri göz önüne alınarak zorunluluk derecesiyle sınıflandırılmıştır. Bu soru tipleri yeni bilgi teknolojilerinin potansiyelinin sınırlanmasına çok uzak olan tamamen zorunlu cevaplar (örneğin geleneksel çoktan seçmeli sorular) ve bugünün sofistike araçlarıyla dahi bilgisayarların doğru analizler yapabilmesinde bir zorluk olan tamamen kurgusal cevaplar (örneğin geleneksel tezler) arasında bir yerlerde bulunmaktadır. Tablonun sol tarafında birinci sütunda görülen en kısıtlı soru tipleri en basit ve daha çok klasik PBT (Paper Based Test) yönteminde kullanılan seçimli cevap formatlarıdır. Sağ taraftaki sütunda görülen en az kısıtlı soru tipleri tamamen yoruma dayalı cevap formatlarıdır. Aradakiler ise soldan sağa doğru kısıt seviyesi azalan şekilde düzenlenmiş olan “Orta Kısıtlı” sorulardır. Her sütunda aşağı doğru ilerledikçe karmaşıklığı artan yenilikçi seçeneklerin bulunduğu soru tiplerine ait bir sıralama vardır.
Soru Tiplerinin Sınıflandırılması (Kathleen Scalise & Bernard Gifford)
IBT yöntemi ile tek merkezden yapılan sınav önerimizde bu soru tiplerine ses, grafikler, animasyon, video, simülasyon gibi soru gövdesine veya cevap seçeneklerine ya da her ikisine de bütünleştirilmiş diğer yeni ortam seçenekleri eklenerek teknolojik yenilikçi özellikler bulunmaktadır.
Bazı yenilikçi formatlarda sınava girenler örneğin grafikler üzerinde tıklayabilir, nesneleri sürükleyebilir veya taşıyabilir, bir dizi ifadeyi veya resmi yeniden düzenleyebilir ya da bir grafik veya başka bir çoklu ortamı çalıştırabilirler. Yenilik sadece soru tiplerinde ve bunlara yapılan eklentilerde değildir. Kişiye özel dizilimli sorular veya çeldirici cevapları zengin soru tipleri de yenilikçi yaklaşımlardır.
Mesleki ölçme ve değerlendirmede bir zorunluluk olan ve sınıflandırma tablomuzda en sağda görünen performans değerlendirme yanında önerdiğimiz sistemde açık uçlu cevap ve hatta sözlü sınav teknikleri bile (soruyu ve cevabı bilgisayar ortamına alarak) bilgisayar destekli tek merkezden kontrolle yapılabilecektir. Yine simülasyon soruları gerçek hayatta karşılaşılan sorunları ve bunlara ait yeterlilikleri analiz edebilmek için sınava giren kişinin mouse ve tuş takımı kullanarak cevaplaması gereken sorulardır.
Performans Değerlendirme ve IBT
MYK Sınav ve Belgelendirme süreçlerinde PBT, CBT veya IBT sınav yöntemleri ile birlikte performansa dayalı değerlendirmenin de yapılmasında mesleki ehliyet anlamında kaçınılmazdır. Klasik sınav yöntemleri ile üst düzey zihinsel becerileri ölçmek zor olduğu gibi, kişilerin mesleki bilgilerini iş yaşamında karşılaştıkları problemleri çözmede veya verilen bir görevi gerçeklerken nasıl kullanacakları ile ilgili becerilerini ölçme ve değerlendirme yapmak oldukça zordur. Performans değerlendirmede ise kişilerin iş yaşamında karşılaşabilecekleri sorunlarda veya verilen performans görevlerinde sahip oldukları bilgiyi ne kadar iyi kullanabildikleri ölçülebilir.
Performans değerlendirme objektif test maddeleriyle belirlenemeyen öğrenme çıktılarını ölçmede kullanılabilir. Objektif test maddeleri olgulara dayanan bilgilerin ve iyi yapılandırılmış problemleri çözme yeteneğini ölçmede oldukça etkili ve güvenilir bir yoldur. Buna karşın performans değerlendirme ise problemi teşhis etme, toplama, organize etme, birleştirme, bilgileri değerlendirmeye önem veren daha az yapılandırılmış problemler için daha uygundur. Performans değerlendirme, eğitim öğretimde süreç ve ürünün değerlendirilmesinin her ikisine birden önem verir. Performans değerlendirme süreçleri aşağıdaki ana maddelerde toplanabilir.
1- Amacın belirlenmesi,
2- Performans ölçütlerinin belirlenmesi, Dereceli Puanlama Anahtarları, Rubrikler,
3- Performansın ya da ürünün gözlemlenebileceği ortamın oluşturulması,
4- Performansın puanlanması.
Mesleki performans değerlendirme sınavlarında özellikle farklı test merkezleri tarafından ve asenkron bu sınavların yapıldığı düşünüldüğünde kalite güvencesi açısında tüm sınav süreçlerinin merkezi bir otomasyon ile kontrol edilmesi gerekliliği ortaya çıkar. Önerilen sınav yönteminde performans değerlendirme süreçleri her sınav merkezi için önceden belirlenmiş ve siteme kayıt edilmiş olacaktır. Belirli bir meslek dalında performansa dayalı sınav için belirlenmiş amaçlar çerçevesinde herkes için daha önceden belirlenmiş ve yine sisteme kayıt edilmiş performans ölçütleri dahilinde ölçme ve değerlendirme yapılması sağlanacaktır.
Performansa Dayalı Sınavlar
Performans değerlendirme sınavlarında endişe duyulan iki önemli husus vardır. Bunlar;
1) Performans veya ortaya konan ürünün subjektif veya tutarsız değerlendirilmemesi, eşit ve doğru olarak değerlendirilmesi ile ilgili kaygılar,
2) Performans veya ürünün geribildirim veya puanlamaları için çok fazla zamana ihtiyaç duyulmasıdır.
Bu sebeple değerlendirme merkezi olmalı ve değerlendirme ölçekleri ve rubrikler daha önceden hazırlanmış olmalıdır.
Yazılım ile rubrik, derecelendirilmiş ölçek ve kontrol listesi gibi performans değerlendirmede kullanılabilecek tüm formlar istenildiği gibi sisteme formatlanacak ve sınav süreçlerinde tüm gözetmenler tarafından aynı performans kriterlerinin kullanılması adaleti ve kalite güvencesini sağlayacaktır. Yine önerilen sınav sisteminde performans değerlendirme süreci video kaydı alınabilecek, verilen ödevdeki numune fotoğraflanabilecek ve tüm bunların sahada yapılabilmesi için yazılım, mobil cihaz destekli olabilecektir.
Tübider IBT Yazılım Sistemi
TÜBİDER İktisadi İşletmesinin mesleki sınav ve belgelendirme merkezi olan VOC Test Merkezinde, aşağıdaki niteliklere sahip bir Yönetim ve Sınav Yazılımı üç aydır aktif olarak kullanılmıştır. Yazılım tam olarak tamamlanmış durumdadır.
Ulusal Meslek Standartları ve Ulusal Yeterlilikler
- Meslek dalları ve seviyeleri (web sitesinde yayınlanacak kapsam dokümanları ve parametereleriyle)
- Ulusal meslek standartları (görevler, işlemler, başarım ölçütleri)
- Ulusal yeterlilikler (yeterlilik birimleri, öğrenme çıktıları, başarım ölçütleri)
- Ulusal yeterlilik ile tanımlanan sınavlar ve sınav parametreleri
- Ulusal yeterlilik ile tanımlanan alt sertifika tanımları (yeterlilik birimi gruplama alternatifleri)
- Ulusal yeterlilik ile tanımlanan bilgi ve beceri kontrol listeleri ve öğeleri
- MYK formatlarına uygun Ulusal Meslek Standardı ve Ulusal Yeterlilik özeti ve excel çıktısı
UMS görev, işlem ve başarım ölçütleri ile, UY yeterlilik birimleri, öğrenme çıktıları ve başarım ölçütleri, tek tek ve birbirlerine bağlantılı şekilde sisteme girilir. Daha sonra bu kayıtlar ID’ler bazında isteğe göre hem bilgi ve beceri kontrol listeleri öğeleri, hem de direkt sınav soruları ile ilişkilendirilmektedir.
Soru Bankası Oluşturma
- Havuza eklenecek sorular için genel konu başlıkları tanımlama (İSG, Bilgisayar, Yönetim vb.)
- Zaman ve mekandan bağımsız olarak farklı kullanıcılara soru ekleme ve onaylama yetkileri verilmesi
- 14 farklı soru türü (çoktan tek seçim, çok seçim, eşleştirme, boşluk doldurma, sıralama vb.)
- Soruda ve cevap seçeneklerinde resim, video veya flash animasyon kullanabilme
- Soruların UY öğrenme çıktıları veya bilgi beceri kontrol listesi öğeleri ile ilişkilendirilmesi
- Her sorunun 3 farklı kişiden onay alması ve sadece kişinin işlem yapabileceği soruları görebilmesi
- Excel üzerinden toplu soru aktarımı
- Ulusal yeterlilik kriterlerine göre sınav uygulanabilirlik (soru havuzu) analizi
- Soru hazırlayanların hakediş ve performanslarını takip sistemleri ve üretim dönemleri tanımları
Uygulanabilirlik analizi, soru bankasına eklenen ve onay mekanizmasından geçen soruların, ilgili ulusal yeterlilik ile öngörülen sınavları gerçekleştirmeye yeterl olup olmadığını otomatik olarak analiz eder.
Aday İşlemleri ve Sınav Tanımlamaları
- Sınav düzenlenecek merkezlerin, adres ve koordinat bilgileri ile tanımlanması
- Kullanıcının web sitesi üzerinden kullanıcı hesabı açması ve sınav başvurusu yapması
- Elle veya toplu sınav başvurularının sisteme girilmesi
- Sertifika aday kayıt işlemleri sırasında mernis TC Kimlik doğrulama
- Aday ödemeleri ve ödemeye bağlı sınav kullanım haklarının takibi
- Sistemin seçin hedef sertifika için katıldığı ve katılması gereken sınavları otomatik olarak göstermesi
- Sınav uygulaması tanımlama, sınav için havuzdan algoritma ile soru seçimi ve soruların onaylanması
- Uygun görülmeyen sorular hakkında sistemin otomatik olarak gerekçeleri öğrenmesi ve çözmesi
- Sınav uygulaması için elle katılımcı (aday) tespiti
- Rezervasyon’a açık durumunda olan sınavlara adayların bireysel olarak web üzerinden kayıt olabilmesi
- Katılım durumu kesinleşene adaylara tel tuşla e-posta bilgilendirmesi gönderimi
- Web üzerinden sınav yeri sorgulama
Sınav Uygulamaları ve Sonuç Yükleme
- Kağıt veya IBT (bilgisayarlı) sistem ile sınav yapabilme seçeneği
- Test sınavlarında adaylara özgü soru ve cevap dizilimi
- Kağıt test sınavları için otomatik oluşturulan soru kitapçığı dizgisi ve optik cevap formu baskıları
- Yazılı sınavlar için otomatik oluşturulan soru kağıdı, değerlendirici kılavuzu ve değerlendirme formları
- Sözlü ve uygulamalı sınavlar için otomatik oluşturulan değerlendirici kılavuzu ve değerlendirme formları
- Otomatik oluşturulan sınav komisyonu ve katılımcı imza tutanakları baskıları
- Özel optik okyucu cihazlara ait optik formlara ad, soyad ve kimlik numarası baskısı
- A4 baskıları üzerinde QR code ve optik kodlama desteği
- Tüm baskı işlerini PDF formatında ve şifreli ZIP dosyalarında bilgisayara indirebilme
- Elle sınav sonucu girme
- Basit scanner taraması ile A4 formlar üzerinden otomatik sınav sonucu yükleme
- Özel optik okuyucu cihazlardan gelen txt tabanlı sonuçların sisteme tek hamle ile yüklenmesi
- Web üzerinden sınav sonucu sorgulama
IBT Tabanlı Sınavlara Özgün İşlevler
- Sistemi ilk defa kullanan adayların, soru türlerine uyumunu sağlamak için alıştırma soruları yöneltme
- Her aday için farklı sınav başlama zamanları kullanabilme ve bağımsız otomatik süre sayaçları
- Otomatik webcam ve ekran görüntüsü kaydı alma
- Bilgisayarda çalışan diğer servisleri tanıma ve diğer tüm uygulamaları engelleme
- Çökme, elektrik kesintisi veya hat kopması durumlarında sınav kurtarma ve devam edebilme
- Uygulamalı sınavlarda işlem adımlarını kayıt altına alma
- Sınav sonuçları ve delilleri otomatik olarak sunucuya yükleme
- Hat kopması durumlarında şifreli dosyalarla güvenli olarak elle sunucuya sonuç taşıma
Belgelendirme Kararları, Belge Basımı ve Vize İşlemleri
- Sisteme yüklenen sonuçlara göre karar alınması gereken adayları otomatik olarak tespit etme
- Belgelendirme kararlarının sisteme işlenmesi ile otomatik olarak sertifika oluşturma
- Belge takip işlevleri ile vize ve yenileme zamanı yaklaşan veya geçen belgeleri takip etme
- Gözetim ve vize işlemlerini sisteme işleme ve bu bilgileri yenileme süreçlerinde otomatik kullanma
- Web üzerinden sertifika doğrulama ve geçerlilik kontrolü
Kalite Yönetim Sistemi Kayıtları
- 17024 kalite dökümantasyonlarının sürüm ve reziyon kontrollü yönetimi
- Web sitesi üzerinden veya doğrudan itiraz ve şikayet kayıtları yönetimi
- Toplantı kayıtları
- Uygunsuzluk tespitleri ve düzeltici önletici faaliyet takipleri
- Arşiv kayıt (indeks) sistemi
- Personel bilgi kayıtları
- İletişim kayıtları
- İş kaza kayıtları
- Eğitim kayıtları
- Donanım ve yazılım envanteri ve kullanım yeri takip kayıtları
Merkezimizde kullanılan IBT sınav sisteminin işletilmesi için, kurumsal olarak konumlandırılmış bir web sunucu sistemi kullanılır. Bunun için datacenter bünyesinde yada kurumsal bir erişimi (leased line, GHDSL, vb.) bulunan bir ofis ortamı tecih edilebilir. Ancak datacenter da bulunması işletme maliyetleri, enerji, soğutma ve güvenlik açılarından daha doğrudur.
Kaynaklar:
1) Computer-Based Assessment in E-Learning – Kathleen Scalise & Bernard Gifford
2) Ölçme ve Değerlendirme İle İlgili Temel Kavramlar
3) The Transition to Computer-Based Assessment – Friedrich Scheuermann & Julius Björnsson (Eds.)
4) Fırat Üniversitesi. Web Tabanlı Sınav Otomasyonu (WTSO) – Fatih Talu, Zülfü Genç, Hasan Kürüm
5) Web Tabanlı Eğitimde Sınav Uygulama Teknikleri – Hakan Kaptan, Aysun Altıkardeş, Yılmaz Çamurcu
